Πορνογραφία και όρια συναίνεσης

Της ΣΟΥΣΑΝΑ ΠΑΥΛΟΥ

Πρόσφατα κατατέθηκε στη Bουλή πρόταση νόμου με σκοπό την αντικατάσταση του όρου «παιδική πορνογραφία» με τον όρο «σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση παιδιού», στη σχετική νομοθεσία για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.

Ενώ η συγκεκριμένη εισήγηση είναι ευπρόσδεκτη, η εξήγηση που παρέχεται για την τροπολογία είναι προβληματική. H παιδική πορνογραφία δεν μπορεί παρά να είναι σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση και η προτεινόμενη τροποποίηση θέτει το ζήτημα σε ένα σωστό πλαίσιο. Την ίδια στιγμή ωστόσο ο παραλληλισμός της «παιδικής πορνογραφίας» με την πορνογραφία ανάμεσα σε ενήλικα πρόσωπα, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση που υποβλήθηκε στη Βουλή, όχι μόνο είναι λανθασμένη αλλά και επικίνδυνη. Σύμφωνα με το επιχείρημα που ακούστηκε, η πορνογραφία ενηλίκων συντελείται με τη «συναίνεση» σε σεξουαλικές πράξεις, οι οποίες καταγράφονται είτε μέσω κάμερας είτε μέσω φωτογραφικής μηχανής και έπειτα διανέμονται κυρίως νόμιμα στο ευρύ κοινό για σεξουαλική ικανοποίηση.

Τι σημαίνει «συναίνεση»;

Είναι ήδη γνωστό ότι η πορνογραφία είναι μια παγκόσμια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ συνδεδεμένη με εγκληματικά δίκτυα. Πρέπει να μας προβληματίσει η έννοια της συναίνεσης όταν χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας βιομηχανίας στημένης σε ένα παγκόσμιο εγκληματικό κύκλωμα. Το όριο ανάμεσα στην πορνογραφία και την εμπορία για σεξουαλική εκμετάλλευση είναι θολό καθώς συχνά άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και κορίτσια, εξαναγκάζονται να συμμετέχουν σε πορνογραφικό υλικό. Είναι ευρέως τεκμηριωμένο ότι οι γυναίκες κακοποιούνται και πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης στη βιομηχανία της πορνογραφίας, και πολλές φορές στο πλαίσιο της εμπορίας προσώπων. Ως εκ τούτου η παραγωγή πορνογραφίας μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή εμπορίας γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση, όπως ορίζεται από το πρωτόκολλο των Ηνωμένων Εθνών για την Πρόληψη, Καταστολή και Τιμωρία της διακίνησης προσώπων, ιδιαίτερα των γυναικών και των παιδιών. Η αποδοχή και η κανονικοποίηση της πορνογραφίας ως μια νόμιμη και συναινετική πράξη από την ευρύτερη κοινωνία, συμβάλλει στην αύξηση της ζήτησης για γυναίκες και παιδιά στο εμπόριο του σεξ.

Σύνδεση πορνογραφίας με βία

Η σύνδεση μεταξύ της πορνογραφίας και της βίας κατά των γυναικών είναι πλέον καλά τεκμηριωμένη. Όσον αφορά συγκεκριμένα τη συναίνεση όπως αυτή ορίζεται από διεθνείς συμβάσεις για την εμπορία προσώπων, δεν μπορεί στα μάτια της σύγχρονης δικαιοσύνης να δίνει άφεση στο έγκλημα της πορνογραφίας, της εμπορίας, και των μεταξύ τους συνδέσεων, καθώς αυτό που ορίζεται ως συναίνεση είναι συχνά αποτέλεσμα της κοινωνικής επισφάλειας και της ευαλωτότητας των ανθρώπων που μετέχουν σε αυτήν.

Μια απλή ηλεκτρονική αναζήτηση που πραγματοποιήθηκε από το Rape Crisis της Ιρλανδίας περιελάμβανε την πληκτρολόγηση «πορνό με βιασμό» στο διαδίκτυο και τα αποτελέσματα είχαν ως εξής: 86% των ιστοσελίδων διαφήμιζαν βίντεο που απεικονίζουν τον βιασμό ατόμων κάτω των 18 ετών, το 75% αφορούσε όπλα ή μαχαίρια, το 43% έδειχνε γυναίκες κάτω από την επιρροή ουσιών, και το 46% αφορούσε βιασμό στο πλαίσιο της ενδοοικογενειακής βίας.

Σύμφωνα με άλλη έρευνα, σχεδόν 90% πορνογραφικών σκηνών με τις περισσότερες προβολές, περιέχουν κάποια μορφής βίας κατά των γυναικών. Σεξιστική, μισογυνιστική, ομοφοβική, ρατσιστική γλώσσα και συμπεριφορές είναι επίσης διαδεδομένες στην αναζήτηση πορνογραφικού υλικού.

Παράλληλα το λεγόμενο «Revenge Porn» ή «εκδικητική πορνογραφία» – περιλαμβάνει την ανάρτηση ή διανομή σεξουαλικών γραφικών εικόνων ή βίντεο στο διαδίκτυο χωρίς τη συναίνεση για ανάρτηση ενός ατόμου. Η εκδικητική πορνογραφία είναι μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές βίας κατά των γυναικών και γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής επιλογή για καταναλωτές που επισκέπτονται διαδικτυακούς χώρους πορνογραφίας.

Εκδικητική πορνογραφία

Η σχέση μεταξύ της βίας κατά των γυναικών και της εκδικητικής πορνογραφίας αποδείχθηκε σαφώς στην υπόθεση βιασμού της νεαρής Βρετανής γυναίκας στην Αγία Νάπα με βίντεο της επίθεσης που κυκλοφόρησε σε διαδικτυακές πλατφόρμες και ήταν ευρέως διαθέσιμο για τον οποιονδήποτε να το δει. Ως κοινωνία, δεν μπορούμε να ελπίζουμε στην εκ θαύματος εξάλειψη της βίας χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τον σημαντικό ρόλο της έκθεσης των ανδρών στην πορνογραφία και στη διαμόρφωση μιας κουλτούρας που κανονικοποιεί τη βία, τον εξευτελισμό και τη θυματοποίηση των γυναικών και κοριτσιών.

Εμείς στα παιδιά μας!

Να μιλήσουμε με τα παιδιά μας για τις σεξουαλικές σχέσεις, πριν το κάνουν οι πορνογράφοι. Mε την ευρεία χρήση της τεχνολογίας, η πορνογραφία έχει γίνει πλέον προσβάσιμη, προσιτή αλλά και ανώνυμη. Δεδομένης της εύκολης πλέον πρόσβασης μέσω διαδικτύου, τα στοιχεία δείχνουν πως όλο και νεότερες ηλικίες παιδιών και νέων εκτίθενται σε πορνογραφικό υλικό.

Σύμφωνα με ευρωπαϊκή έρευνα με 4.564 νέους και νέες ηλικίας 14-17 ετών, στην οποία συμμετείχε και το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, έχει τεκμηριωθεί ότι η έκθεση σε πορνογραφία σχετίζεται µε αυξημένη υποκίνηση για σεξουαλική βία στο διαδίκτυο. Η έρευνα αποκάλυψε ότι στην Κύπρο οι νεαροί άνδρες εκτίθενται τακτικά σε πορνογραφία σε ποσοστό 59% που ήταν και το μεγαλύτερο ανάμεσα στις πέντε χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα.

Υπάρχουν επίσης σημαντικές ενδείξεις ότι η πορνογραφία συνδέεται με αρνητικά αποτελέσματα ψυχικής υγείας στους νέους, συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, σεξιστικές στάσεις και αντιλήψεις, και επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.

Τα αποτελέσματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι πρέπει άμεσα να ξεκινήσουμε τη συζήτηση με τα παιδιά μας σε σχέση με τη σεξουαλική συμπεριφορά, και μάλιστα από μικρή ηλικία, και στο πλαίσιο της περιεκτικής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και εντός της οικογένειας. Υπάρχει επίσης και η ανάγκη για περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε το επίπεδο έκθεσης πορνογραφικού υλικού ανάμεσα στους νέους αλλά και του αντίκτυπου της έκθεσης αυτής, ώστε να είμαστε σε θέση να λάβουμε τα κατάλληλα προληπτικά, προστατευτικά και άλλα μέτρα.

Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε για την πορνογραφία με όρους που να καταδεικνύουν τις πραγματικές της διαστάσεις, τις διασυνδέσεις της με την εμπορία προσώπων και έξω από τα στενά πλαίσια των νεοφιλελεύθερων εννοιών της «συγκατάθεσης» και της «επιλογής». Αυτό είναι εξάλλου που αναμένουμε από τους θεσμούς της χώρας μας συμπεριλαμβανομένης της Βουλής των Αντιπροσώπων.